Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΞΕΝΟΥ
Συγγραφέας: ΕΛΕΝΗ ΛΑΔΙΑ
Εκδόσεις: ΑΡΜΟΣ
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελένη Λαδιά αναφέρεται στους Ξένους που ζουν δίπλα μας. Μαζί μας. Που είναι μέσα στη ζωή μας. Το είδαμε και στους Ποταμίσιους Έρωτες( σ.25-26,82,96-100,101-104,136-140) και στον Ονειρόσακκο στο διήγημα Σεληνιακό συμβόλαιο. Στο βιβλίο της όμως αυτό, με τον τίτλο « Η σημασία του Ξένου», κάνει μια πλήρη καταγραφή της θρησκευτικής και φιλοσοφικής αντιμετώπισης του «Ξένου» από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, αναφερόμενη στους Νόμους του Πλάτωνα, σε φιλοσοφικές τοποθετήσεις, θρησκευτικές δοξασίες και διλήμματα που απορρέουν καθορίζοντας την καθημερινότητα μας. Στη γραφή της, χωρίς να έρχεται σε δεύτερη μοίρα, το κάλλος της γλώσσας υποχωρεί, αφήνοντας να λάμψουν τα φιλοσοφικά ρεύματα, οι έννοιες, οι ορισμοί και οι διαχωρισμοί προκειμένου να δοθεί βαρύτητα στον χρόνο που έχει μεσολαβήσει αλλά και στα γεγονότα τα οποία θα καθορίσουν την αντιμετώπιση του ΤΩΡΑ.
Όπως αναφέρει, στo έπος «Οδύσσεια» του Ομήρου αλλά και κατά τη χριστιανική εποχή, οι άνθρωποι έδιναν μια θεϊκή ιδιότητα στον Ξένο, πιστεύοντας πως οι Θεοί ή ο Θεός, αντίστοιχα, έπαιρνε τη μορφή ξένου για να δοκιμάσει την πίστη των ανθρώπων.
Στο «Πλάτωνος Νόμοι», ο Πλάτων τους κατηγοριοποιεί: στους εμπόρους παραθεριστές, στους απεσταλμένους για να παρακολουθήσουν Θεάματα και ακροάματα των Αθηνών και σε αυτούς που αποτελούσαν τις κρατικές αποστολές και τους οποίους όφειλαν να υποδέχονται οι αξιωματούχοι της πολιτείας, να φιλοξενεί ο τοπικός άρχων με τη βοήθεια των πρυτάνεων. Ταυτόχρονα, είχαν την υποχρέωση να επιβλέπουν μήπως οι Ξένοι εισάγουν Νέα Ήθη. Τέλος, αναφέρει τη σπάνια κατηγορία, αυτήν των περιηγητών, που επισκέπτονταν τα αξιοθέατα κάτω από ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις απέναντι στην πολιτεία και στους κρατούντες. Εν συνεχεία, διαφοροποιεί και την ερμηνεία των λέξεων και διαχωρίζει τον Ξένο από τον Αλλοδαπό. Στην αρχαιότητα, « Ξένος» ονομάζονταν ο ομόθρησκος, ο ομόγλωσσος, ο ομοεθνής ή αλλιώς ο όμαιμος, δηλαδή αυτός που είχε το ίδιο αίμα. Αλλά Ξένος στην αρχαία Ελλάδα ήταν και αυτός ο οποίος προερχόταν από άλλη χώρα και ήταν πρόσφυγας, μισθοφόρος, μη Έλλην, παράδοξος, παράξενος, ασυνήθιστος και αλλοδαπός.
Ο Ξένος ήταν πάντα Έλλην και δεν παρέμενε καιρό στον χώρο φιλοξενίας, ενώ ο Αλλοδαπός θεωρείτο Βάρβαρος, μη Έλλην. Ετυμολογικά Ξένος (κσένος), είναι αυτός ο οποίος κατοικεί σε ένα πρόχειρο κατάλυμα το οποίο συνήθως είναι στην ύπαιθρο και του δίνει φύλαξη, προστασία από τον ήλιο, σκιάν, άρα σκηνή.
Ο Αριστοτέλης απεχθανόταν τις επιμειξίες των λαών. Για τον λόγο αυτό ήταν εναντίον της επεκτατικής πολιτικής του μαθητή του, Μ. Αλεξάνδρου, ο οποίος στο όνομα του οικουμενισμού έφερνε την επιμειξία από τη συγχώνευση των λαών.
Η συγγραφέας αναφέρεται και στη φιλοξενία του Ξένου στην αρχαία Ελλάδα και στο τελετουργικό που απολάμβανε ο Έλλην, με προστάτες του τον Ξένιο Δία, την Ξενία Αθηνά και τους Διόσκουρους Κάστορα και Πολυδεύκη.
Πόση μέριμνα αλά και πόσο οργανωμένα μοιάζουν όλα αυτά σε μία κοινωνία δυόμιση χιλιάδων χρόνων πριν!
Εντούτοις, ένα ερώτημα εγείρεται για τον αναγνώστη. Τι έφερνε τους ξένους στις πόλεις τότε; Τι έφερνε τους αλλοδαπούς; Και κάθε πότε παρατηρείται το φαινόμενο της μετακίνησης των πληθυσμών; Πόσο πολύ μοιάζουν οι κοινωνίες του τότε κα του τώρα!
Στις μέρες μας, από πού ξεκινούν όλα αυτά; Μήπως από τους ισχυρούς που μετατρέπουν τους πληθυσμούς χωρών με πλούσιους φυσικούς πόρους σε όχλους απελπισίας;
Αν και η απάντηση είναι δική σας, το ερώτημα ωστόσο, παραμένει.
Μέσα από το βιβλίο αυτό μοιάζει ο Ξένος να «πορεύεται» στις σελίδες της Ιστορίας ερχόμενος άλλοτε σαν ευλογία και άλλοτε σαν απειλή. Είτε χωρίς ταυτότητα είτε με τον διαχωρισμό του Ξένου και του Αλλοδαπού συγκρούεται πάντα με τις αντιλήψεις, πολιτείας και πολιτών. Για τον λόγο αυτό θεσπίστηκαν νόμοι, που ορίζουν όχι μόνο τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, αλλά ακόμη και την ταφή του, κάτω από τη διαχωριστική γραμμή της έννοιας του Ξένου και του Αλλοδαπού.
Τη βαθιά επιρροή που ασκούσε η θρησκεία στον χαρακτηρισμό του Ξένου περιγράφει και ο Καβάφης στο ποίημά του «Μύρης∙Αλεξάνδρεια 340 μ.Χ». Βάση του είναι η θρησκευτική αντιπαλότητα και πυρήνας του η αίσθηση του Ξένου. Δηλαδή αυτό που νομίζαμε πως είναι γνώριμο και οικείο και ξαφνικά γίνεται Ξένο. Όπως και εμείς γινόμαστε Ξένοι σε αυτό.
Κι η τοποθέτηση του Καβάφη γίνεται η χαραμάδα που ανοίγει η συγγραφέας για να αφήσει πίσω της τους νόμους, τα φιλοσοφικά ρεύματα και να εισχωρήσει στο κέντρο του κόσμου της, για να μιλήσει για έναν άλλο Ξένο. Αυτόν τον αιώνιο ταξιδευτή του χρόνου, του στερεώματος και της δημιουργίας. Αυτόν, που είναι ξένος προς όλους αλλά και προς τον εαυτό του. Αυτόν τον Ξένο τον γνωστό, τον άγνωστο. Τον Άνθρωπο!
Τον αφήνει να «περπατήσει» στις σελίδες της και με τις ψηφίδες της αποτυπώνει το δικό μας πρόσωπο. Το πρόσωπο του Ανθρώπου, που μοιάζει να περιπλανιέται συνεχώς αλλάζοντας πατρίδα, αναζητώντας την ευημερία ή την ελπίδα της αλλαγής. Ταξιδεύει συνεχώς, αλλάζοντας γεωγραφικά μήκη και πλάτη και ταξιδεύοντας μέσα στον χρόνο χάνει πολλάκις όχι μόνο τον στόχο του αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό. Είναι μέσα στη φύση του να απαρνιέται και να αλλάζει μορφές. Άλλοτε Δαίμων, άλλοτε Δαιμόνιο, και άλλοτε Θεός.
Στο βιβλίο με τον τίτλο « Η σημασία του Ξένου», η Ελένη Λαδιά περιγράφει ένα θέμα, αυτό των Ξένων/Αλλοδαπών, που στις μέρες μας μεγαλώνει συνεχώς σαν ένα κύμα που υψώνεται απειλητικά προς όλους. Στο βιβλίο αυτό πρωταγωνιστής δεν είναι μόνο ο Ξένος, αλλά και η Δημοκρατία. Ένα τέλειο πολιτικό σύστημα –το ελληνικό– που είχε πρόβλεψη, δικαιώματα και υποχρεώσεις για αυτόχθονες και αλλοδαπούς. Ωστόσο, ένα δίλημμα απορρέει. Σήμερα τι είναι σοφό να γίνει; Ποια στάση πρέπει να τηρηθεί; Ποιος παράγοντας είναι αυτός ο οποίος θα επικρατήσει και θα ορίσει τη συμπεριφορά πολιτείας και πολιτών; Τι πρέπει να κάνουμε εμείς οι Έλληνες, όταν χιλιάδες ξένοι, αλλοδαποί, αλλόθρησκοι, αλλόφυλοι απελπισμένοι «εισβάλλουν» στη χώρα μας; Πόσο μας καθοδηγεί ο Πλάτων που δεν ήθελε Νέα Ήθη ή ο Αριστοτέλης που απεχθανόταν τις φυλετικές προσμείξεις και πόσο πιστοί του χριστιανισμού είμαστε, όταν ο Χριστός δίδασκε πως είναι μέσα σε κάθε Ξένο;
Πόσο άπραγοι και αδιάφοροι μπορούμε να στέκουμε μπροστά στην εικόνα άψυχων ξεβρασμένων σωμάτων γονέων και παιδιών στις ακτές των νησιών μας;
Και απαντά η Ελένη Λαδιά: Ο Έλληνας σήμερα αφήνει πίσω του όλους τους ενδοιασμούς για τις συνέπειες αυτού του βίαιου κύματος μεταναστών στη χώρα μας. Και συνεχίζει λέγοντας πως όλες οι παραπάνω αναφορές αφορούν το παρελθόν. Τώρα ο Έλληνας με σύμμαχο το παρόν –χωρίς εξάρσεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις– τείνει χείρα βοηθείας προς τους πρόσφυγες. Ο ανθρωπισμός είναι μια κληρονομιά που έχει περάσει στο DNA του και τον καλεί να βοηθά και να φωτίζει την ανθρωπότητα συνεχώς. Αυτός ήταν πάντα ο Έλληνας!
« Η σημασία του Ξένου», είναι άλλο ένα βιβλίο της Ελένης Λαδιά που έχει κέντρο του τον άνθρωπο και που διδάσκει ήθος, πλημμυρισμένο από γνώση, ποίηση και ανθρωπιά, αφιερωμένο στη μνήμη της μητέρας της.
Με δεδομένο αυτό το γεγονός –της έλευσης των προσφύγων στη χώρα μας– πόσο πολύ επίκαιρο μοιάζει να είναι το βιβλίο αυτό, ενώ ταυτόχρονα δίνει την εντύπωση πως αυτό το βιβλίο είχε διαβάσει ο Μπαράκ Ομπάμα, όταν στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στην Αθήνα έδωσε, στις 16 Νοεμβρίου 2016, μια ιστορική ομιλία για τη Δημοκρατία, τον πολίτη, τη φιλοξενία, το φιλότιμο και τον ανθρωπισμό.
Τούλα Ρεπαπή
