Είναι γνωστή στους περισσοτέρους η ωραία και πολύτιμη, για το θέμα της, αγγειογραφία του Δούριδος, όπου απεικονίζονται σκηνές σχολείου στις εξωτερικές πλευρές της αττικής κύλικος του πέμπτου π.Χ. αιώνος. Στις παραστάσεις αυτές εικονίζονται ανηρτημένες λύρες, δάσκαλος και μαθητής που παίζουν λύρα, δάσκαλος που παίζει αυλό και ο μαθητής τον κοιτάζει, ενώ στο κέντρο των παραστάσεων δάσκαλος που κρατεί κύλινδρο, ξετυλιγμένο στην άκρη του, όπου διακρίνεται η αρχή διθυράμβου, αναφερομένου στα κατορθώματα του Αχιλλέως κοντά στον Σκάμανδρο ποταμό της Τροίας, καθώς και παράσταση δασκάλου που διαβάζει η διορθώνει τα γραπτά του μαθητή του. Στην άκρη των παραστάσεων απεικονίζονται οι παιδαγωγοί των νέων.1
Παρατηρείται λοιπόν ότι γραφή, ανάγνωση και μουσική ήταν στενώς συνδεδεμένες για την εκπαίδευση των νέων, όπως μας διδάσκει ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. Η σημερινή όμως παιδεία αγνοεί τα έργα των φιλοσόφων μας, που φωτοδοτούν ολόκληρη την ανθρωπότητα και πράττει κάτι το βάναυσο και βαρβαρικό: τα σύγχρονα σχολικά προγράμματα μειώνουν τις ώρες των μαθημάτων της μουσικής και δεν βοηθούν στην διάσωση των μουσικών σχολείων.
Τα μαθήματα που οφείλουμε να δώσουμε στα παιδιά, γράφει ο Πλάτων στο Ζ’ βιβλίο των Νόμων, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Είναι η γυμναστική για την σωματική ανάπτυξη και η μουσική για την ψυχική καλλιέργεια. Η γυμναστική χωρίζεται σε χορό και πάλη. Ο Αθηναίος, ένας από τους τρεις συνομιλητές των Νόμων, (το προσωπείο του ιδίου του Πλάτωνος) λέγει επίσης πως οι συχνές αλλαγές και οι νεωτερισμοί αλλοιώνουν τον χαρακτήρα των νέων και φέρνουν κακό στην πόλη. Το αμετάβλητο επίσης των Νόμων επί πολλά έτη κάνει την ψυχή του ανθρώπου να σέβεται την παράδοση. Ποιος δαίμονας λοιπόν θέλει σήμερα να αψηφήσει την παράδοσή μας, όταν και στο μικρότερο χωριό ιθαγενών της ζούγκλας σέβονται την παράδοσή τους και λένε, φορώντας το σκουλαρίκι στην πλατιά τους μύτη, «αυτό είναι η παράδοσή μας.» Στην Ελλάδα λοιπόν οι ιθύνοντες της παιδείας φαίνεται πως δεν επιθυμούν την συνέχεια της ελληνικής παράδοσης, γι’ αυτό και κάθε νέος υπουργός παιδείας αλλάζει τα προγράμματα των σχολείων συσκοτίζοντας έτσι τους μαθητές. Στο πλατωνικό σχολείο έπρεπε απαραιτήτως να διδάσκονται μουσική και λύρα, διότι η καλή ανατροφή (Πολιτεία Γ,402Β) εξαρτάται από την μουσική εκπαίδευση. Ο Αριστοτέλης γράφει επίσης στα Πολιτικά, βιβλίο Θ: «Οι νέοι να διδάσκονται μουσική, διότι συμβάλλει στην δημιουργία του ήθους και της ψυχής. Η μουσική επιδρά στον χαρακτήρα, οι μελωδίες προκαλούν ενθουσιασμό, που ως ψυχικό πάθος συνδέεται με το ήθος. Οι μελωδίες είναι μιμήσεις ηθών (μιμήματα ηθών) κι αυτό φαίνεται από την φύση της αρμονίας, που με την αλλαγή της αλλάζουν και τα συναισθήματα του ακροατή. Άλλες μελωδίες ευφραίνουν την ψυχή και άλλες την θλίβουν. Γαλήνη προκαλεί μόνον ο δωρικός τρόπος, ενώ ο φρυγικός εμπνέει ενθουσιασμό. Έτσι ο Αριστοτέλης φρονεί πως η δωρική αρμονία ταιριάζει περισσότερο στην παιδεία.»2
Η δύναμις της μουσικής επιδρά ακόμη και στην πέτρα, αν θυμηθούμε την περίπτωση του μουσικού Αμφίονος, που με την χρυσή του λύρα παράσερνε πέτρες, με τις οποίες κτίσθηκαν τα τείχη της άλλοτε ανοχύρωτης Θήβας.
Σημειώσεις
- Μιχάλης Τιβέριος Ελληνική τέχνη, αρχαία αγγεία, Εκδοτική Αθηνών, 1996
- Ελένη Λαδιά Οι Έλληνες παίδες στην αρχαιότητα, Εκδόσεις Gema, 2010
